Bạn có biết tại Việt Nam, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thuần đã tăng từ 1 tỷ USD năm 2003 lên 10 tỷ USD năm 2008, và đạt tới 23 tỷ USD năm 2015? Tổng giá trị xuất khẩu cũng tăng từ 2 tỷ USD năm 1990 lên 72 tỷ USD năm 2010, và đến năm 2015 đạt 162 tỷ USD? Những con số rất ấn tượng này cho thấy thành công to lớn của Việt Nam trong hoạt động kinh tế, tạo đà thúc đẩy nền kinh tế và việc làm tăng trưởng mạnh mẽ.
Có được những thành tựu này phần lớn là nhờ những cải cách Việt Nam đã tiến hành kể từ khi triển khai công cuộc Đổi Mới vào năm 1986, giải phóng nền kinh tế, thu hút đầu tư nước ngoài, thúc đẩy xuất khẩu và giảm nghèo. Để chuẩn bị cho công cuộc cải cách, Việt Nam đã nhận được rất nhiều hỗ trợ kỹ thuật từ cộng đồng quốc tế, trong đó có Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hợp quốc (UNIDO), từ rất lâu trước năm 1986, hay chính xác hơn, ngay từ 1978.
Trong hơn 35 năm qua, UNIDO đã và đang chia sẻ với Việt Nam các thông lệ thực hành quốc tế tốt nhất nhằm giúp Việt Nam phát triển một nền công nghiệp toàn diện và bền vững. Hơn 100 triệu USD đã được UNIDO giải ngân qua các dự án hỗ trợ kỹ thuật thuộc nhiều lĩnh vực như hỗ trợ khu vực tư nhân và các cơ sở nghiên cứu kỹ thuật và công nghiệp, tạo thuận lợi cho chuyển giao công nghệ, xây dựng năng lực thương mại, phát triển nguồn nhân lực, bảo vệ môi trường, sử dụng năng lượng hiệu quả, xúc tiến đầu tư, và tăng cường thực hành kinh doanh có trách nhiệm.
Chương trình hoạt động của UNIDO nhằm mục đích giúp Chính phủ phát triển kinh tế – xã hội bền vững và công bằng. Quan hệ đối tác đa chiều đã được thiết lập với các bộ chủ quản các ngành công nghiệp, thương mại, kế hoạch, đầu tư, nông nghiệp, khoa học và công nghệ, môi trường, với Phòng Thương mại và Công nghiệp, các hiệp hội doanh nghiệp, các trường đại học, cũng như các trung tâm do UNIDO thành lập.
Hỗ trợ của UNIDO tập trung vào việc xây dựng và thưc hiện các chiến lược và chính sách phát triển công nghiệp và thương mại, ví dụ khảo sát ngành công nghiệp, các chính sách tiểu ngành, các chính sách và pháp luật về đầu tư trong và ngoài nước. Một mục đích khác là thúc đẩy sự tăng trưởng của các nhà cung cấp dịch vụ chuyên nghiệp trong nước phục vụ cho phát triển công nghiệp và tăng cường năng lực cho tất cả các tổ chức hiệp hội doanh nghiệp.
Cơ chế chuyển giao công nghệ có khác biệt đáng kể giữa các nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung và các nền kinh tế thị trường. Tại Việt Nam, hoạt động của UNIDO có ý nghĩa như tác nhân thúc đẩy, tạo thuận lợi và khởi xướng quá trình chuyển giao công nghệ. Hơn thế, UNIDO còn giúp kết nối các doanh nghiệp Việt Nam với các doanh nghiệp nước ngoài thông qua các cuộc triển lãm kỹ thuật, hội thảo, các hoạt động xúc tiến đầu tư và các mạng thông tin.
Về vấn đề môi trường, một trong các lĩnh vực ưu tiên của UNIDO là sản xuất sạch hơn và tiết kiệm năng lượng. UNIDO đã hỗ trợ tư vấn chính sách, cung cấp thông tin về sự sẵn có và khả năng lựa chọn công nghệ sạch, các chương trình xúc tiến công nghệ sạch, cũng như kiểm toán môi trường và năng lượng.
Đầu tư cho vốn con người là nội dung nổi bật trong hầu như tất cả các câu chuyện thành công ở vùng Đông Á. Chi tiêu cho giáo dục là nền tảng nhưng sự tham gia của khu vực tư nhân cũng rất quan trọng. Có thể chia các dịch vụ do UNIDO hỗ trợ thành ba nhóm sau: (i) hỗ trợ xây dựng chiến lược, chính sách, và kế hoạch phát triển nguồn nhân lực công nghiệp; (ii) củng cố năng lực thể chế cho phát triển nguồn nhân lực công nghiệp ; và (iii) tập huấn trực tiếp định hướng các nhóm doanh nghiệp hay các tiểu ngành.
Các dự án của UNIDO đã thu được nhiều kết quả tốt đẹp tại Việt Nam, và tôi muốn đề cập đến một vài dự án trong số đó:
- Trung tâm Sản xuất Sạch Việt Nam do UNIDO hỗ trợ thành lập, bắt đầu hoạt động vào cuối năm 1998, là một trong số những động lực chính thúc đẩy Việt Nam theo đuổi con đường sản xuất công nghiệp bền vững.
- UNIDO hỗ trợ Việt Nam đánh giá trước phê chuẩn Công ước Minamata để kiểm soát thủy ngân trong sản phẩm và tránh hiểm họa sức khỏe không cần thiết cho con người và môi trường.
- Để giúp đất nước giải quyết thách thức giảm cường độ năng lượng, UNIDO đã xây dựng kế hoạch toàn diện đầu tiên cho việc xây dựng các biện pháp tăng cường sử dụng tiết kiệm và bảo toàn năng lượng trong sản xuất công nghiệp.
- Năm 2007, Việt Nam trở thành thành viên thứ 150 của WTO, và kể từ đó UNIDO đã giúp Việt Nam đáp ứng với tiêu chuẩn quốc tế và tiếp cận được thị trường. Chất lượng và tiêu chuẩn sản phẩm là một trong số những thách thức lớn nhất đối với sự hội nhập của Việt Nam vào nền kinh tế quốc tế.
- Hơn 15 năm qua, UNIDO hân hạnh hợp tác với Chính phủ trong lĩnh vực cải cách đăng ký kinh doanh. UNIDO hỗ trợ giải quyết những trở ngại mà các nhà kinh doanh gặp phải trong quá trình hoàn tất thủ tục đăng ký khởi nghiệp. Đặc biệt, UNIDO hỗ trợ thực hiện Luật Doanh nghiệp 2005 và 2014 và đơn giản hóa quy trình đăng ký. Năm 2010, Cục Quản lý Đăng ký Kinh doanh được thành lập, và cùng năm đó, Hệ thống Đăng ký Kinh doanh Quốc gia được khai trương. Thời hạn đăng ký kinh doanh theo luật định đã giảm từ 15 ngày xuống chỉ còn 3 ngày.
Chương trình nghị sự 2030 cho Phát triển Bền vững được nhất trí gần đây đặt ra cho chúng ta những mục tiêu tham vọng trên quy mô toàn cầu nhằm giải quyết cả ba phương diện của phát triển bền vững là kinh tế, môi trường và xã hội. Các mục tiêu và mục đích đề ra trong Chương trình nghị sự này được bổ sung bằng Thỏa thuận Paris với sự thông qua của 195 quốc gia vào tháng 12 năm ngoái. Với thỏa thuận này – là thỏa thuận khí hậu đầu tiên mang tính phổ cập và ràng buộc về pháp lý – chúng ta cùng cam kết giới hạn nhiệt độ tăng thêm ở mức dưới 2oC trên mức của thời kỳ tiền công nghiệp.
Mục tiêu Phát triển Bền vững số 9 của Chương trình nghị sự 2030 thừa nhận công nghiệp hóa toàn diện và bền vững có liên quan trực tiếp đến xóa đói, và ủy thác cho UNIDO nhiệm vụ hỗ trợ phát triển công nghiệp toàn diện và bền vững. Với Việt Nam, UNIDO nhận thấy có hai vấn đề lớn cần giải quyết để đạt được Mục tiêu Phát triển Bền vững số 9. Vấn đề thứ nhất là, làm thế nào để tiến trình tự do hóa thương mại, tái cơ cấu kinh tế và sản xuất gần đây có thể đem lại lợi ích cho các doanh nghiệp của Việt Nam? Thứ hai là, làm sao có thể xây dựng lại chính sách, chiến lược công nghiệp để có thể đưa vào các ưu tiên của quốc gia cũng như tính đến các nguy cơ và cơ hội toàn cầu, trong đó có việc thiết lập mối liên kết giữa các ngành công nghiệp để tăng giá trị sản xuất gia tăng cho các sản phẩm hiện có và gia nhập những ngành nghề mới, năng động hơn.
Bối cảnh toàn cầu hiện nay khác biệt rất nhiều so với bối cảnh thập kỷ 1990. Giờ đây Việt Nam đã là một phần của một cuộc chơi lớn, đã vượt qua điểm có thể quay trở lại với việc tham gia ký kết một số thỏa thuận thương mại chủ chốt trong năm 2015. Hiệp định thương mại Đối tác Xuyên Thái Bình dương TPP có nhiều tiềm năng to lớn. Việt Nam có thể là quốc gia hưởng lợi nhiều nhất từ thỏa thuận thương mại giữa 13 nước này, vì nhờ đó, tổng sản phẩm quốc nội của Việt Nam có khả năng tăng vượt bậc đến 8% trong hai thập kỷ tới. Việt ký kết một hiệp định thương mại tự do với Liên minh Châu Âu sẽ giúp xóa bỏ 99% mức thuế áp vào hàng hóa sau khoảng 10 năm.
Việt Nam cũng rất có khả năng trở thành một đối tác chủ chốt trong Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC). Sự ra đời của AEC, cùng với sự trỗi dậy của Việt Nam như là một trung tâm sản xuất công nghiệp và công nghệ, được kỳ vọng là sẽ giúp gia tăng thương mại và đầu tư nội khối ASEAN.
Trước bối cảnh mới này, UNIDO sẽ tiếp tục cùng Việt Nam xúc tiến tái cơ cấu và hiện đại hóa để nâng cao chất lượng và khả năng cạnh tranh. Chúng tôi sẽ tập trung vào các ngành chủ đạo cũng như những ngành có lợi thế so sánh và có tầm quan trọng chiến lược để phát triển công nghiệp nhanh, hiệu quả, bền vững, nâng cao tính độc lập cũng như khả năng tự phục hồi của nền kinh tế.
UNIDO sẵn sàng hỗ trợ cho chiến lược phát triển công nghiệp toàn diện và bền vững của Việt Nam, và tin tưởng rằng đến năm 2035, nền kinh tế của Việt Nam sẽ là một nền kinh tế toàn diện, tập trung vào phụ nữ và thanh niên, với những ngành chuyên môn hóa đạt chuẩn quốc tế về công nghệ và chất lượng sản phẩm, tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, sử dụng năng lượng hiệu quả, và cạnh tranh công bằng trên thị trường hội nhập toàn cầu.
LI Yong
Tổng Giám đốc UNIDO
Theo UNIDO Vietnam
